Karlsruher Wolkenatlas

Rozpoznawanie chmur i meteorów - 4

Cirrus
Cirrocumulus
Cirrostratus
Altocumulus
Altostratus
Nimbostratus
Stratocumulus
Stratus
Cumulus
Cumulonimbus
Chmury orograficzne
Chmury szczególne
Meteory
Definicje

Meteory

Hydrometeory

Hydrometeor jest meteorem, składającym się ze zbioru cząsteczek wody w stanie ciekłym lub stałym, które opadają lub są unoszone w powietrze, są porywane przez wiatr z powierzchni ziemi lub też są osadzane na przedmiotach, znajdujących się na ziemi lub w atmosferze. Poniżej są wymienione najczęściej spotykane hydrometeory wraz z podaniem ich krótkiej definicji.

  1. Deszcz

Opad kropel wody o średnicy większej od 0,5 mm, bądź kropel mniejszych i rzadkich.

Deszcz marznący Deszcz, którego krople zamarzają w momencie zetknięcia się z gruntem i z przedmiotami na powierzchni ziemi lub ze statkiem powietrznym w locie.

  1. Mżawka

Gęsty, dość jednorodny opad, składający się wyłącznie z bardzo drobnych kropel wody o średnicy mniejszej od 0,5 mm.

Mżawka marznąca Mżawka, której krople zamarzają w momencie zetknięcia się z gruntem i z przedmiotami znajdującymi się na powierzchni ziemi lub ze statkiem powietrznym w locie.

  1. Śnieg

Opad kryształków lodu, ktorych większość ma budowę rozgałęzioną (czasami w kształcie gwiazdek)

  1. Krupy śnieżne

Opady białych, nieprzeświecających ziaren lodu. Ziarna te mają kształt kulisty lub niekiedy stożkowaty i średnicę od 2 do 5 mm; są kruche i łatwo ulegają zgnieceniu, gdy padają na twarde podłoże odbijają się i często rozpryskują. Krupy śnieżne występują wraz z opadami płatków śniegu lub kropel deszczu jako opady przelotne, gdy temperatura powietrza u powierzchni ziemi jest w pobliżu 0° C.

  1. Śnieg ziarnisty

Opad bardzo małych białych, nieprzeświecających ziaren lodu. Ziarna te są względnie płaskie lub wydłużone, o średnicy na ogół mniejszej od 1 mm; gdy uderzają o twarde podłoże nie odbijają się i nie rozpryskują. Śnieg ziarnisty pada zwykle w bardzo małych ilościach, przeważnie z chmur Stratus lub z mgły, a nigdy w postaci opadu przelotnego.

  1. Ziarna lodowe

Opad ziaren lodu przezroczystych lub przeświecających, o kształcie kulistym lub nieregularnym, rzadko stożkowatym, o średnicy nie większej od 5 mm.

Można tu wyróżnić dwa zasadnicze typy:

  1. krople zamarzniętego deszczu lub prawie całkowicie roztopione i ponownie zamarznięte płatki śniegu (deszcz lodowy).

  2. ziarna śniegu otoczone cienką warstwą lodu (krupy lodowe)

  1. Grad

Opad kulek lub bryłek lodu (gradziny), o średnicach od 5 do 50 mm, niekiedy większych, padających bądź oddzielnie bądź jako zlepione nieregularne bryły.

  1. Słupki lodowe

Opad nierozgałęzionych kryształków lodu, w kształcie igiełek, słupków lub blaszek, często tak cienkich, że sprawiają wrażenie zawieszonych w powietrzu. Kryształki te mogą padać z chmury lub przy bezchmurnym niebie. Kryształki są szczególnie dobrze widoczne, gdy błyszczą w promieniach słońca (pył diamentowy); mogą wtedy powodować powstawanie słupa świetlnego lub innych zjawisk halo. Opady słupków lodowych, częste w krajach polarnych, występują przy bardzo niskich temperaturach w masach powietrza o równowadze stałej.

  1. Mgła

Zawiesina bardzo małych kropelek wody w powietrzu, zmniejszająca widzialność poziomą przy powierzchni ziemi na ogół poniżej 1 km. Przy dostatecznym oświetleniu, poszczególne kropelki mgły są często widoczne gołym okiem; można wówczas zauważyć, że ruch ich jest nieuporządkowany. W czasie mgły odczuwa się, że powietrze jest przejmująco chłodne, lepkie i wilgotne. Mgła stanowi białą zasłonę, która przesłania krajobraz; gdy zawiera cząsteczki pyłu lub dymu może przyjmować słabe zabarwienie, najczęściej żółte. W tym ostatnim przypadku mgła jest bardziej trwała niż wtedy, gdy składa się tylko z kropelek wody.

Mgła lodowa Zawiesina bardzo licznych, maleńkich kryształków lodu w powietrzu, zmniejszająca widzialność przy powierzchni ziemi. Kryształki mgły lodowej często lśnią w promieniach słońca. Mgła lodowa powoduje powstawanie zjawisk optycznych, jak np. słupów świetlnych, małych pierścieni halo itd.

  1. Zamglenie

Zawiesina mikroskopijnych kropelek wody lub zwilżonych cząsteczek hygroskopijnych w powietrzu, zmniejszająca widzialność przy powierzchni ziemi. Przy zamgleniu zazwyczaj nie odczuwa się że powietrze jest przejmująco chłodne, lepkie i wilgotne. Zamglenie stanowi zwykle dość rzadką, zasłonę, która przesłanie krajobraz.

  1. Zamieć śnieżna

Zbiór cząsteczek śniegu, podnoszonych z ziemi przez dostatecznie silny i turbulencyjny wiatr.

  1. Zamieć śnieżna niska Zbiór cząsteczek śniegu, podnoszonych przez wiatr na małą wysokość nad powierzchnię ziemi. Widzialność na poziomie oczu obserwatora nie jest dostrzegalnie zmniejszona.

  1. Zamieć śnieżna wysoka Zbiór cząsteczek śniegu podnoszonych przez wiatr na dużą lub dość dużą wysokość nad powierzchnię ziemi. Na poziomie oczu obserwatora widzialność pozioma jest bardzo mała.

  1. Pył wodny

Zbiór kropelek wody porwany przez wiatr z rozległej powierzchni wody, głównie z grzbietów fal i unoszonych w powietrze na niewielką wysokość.

  1. Rosa

Zbiór kropel wody tworzących się na powierzchni przedmiotów, na ziemi lub w pobliżu ziemi, wskutek kondensacji pary wodnej zawartej w otaczającym przezroczystym powietrzu.

Rosa powstaje gdy:

  1. powierzchnie oziębiają się poniżej temperatury punktu rosy powietrza otaczającego; takie ochłodzenie jest zwykle spowodowane przez nocne wypromieniowanie (radiacja).

  2. Ciepłe i wilgotne powietrze styka się z chłodniejszą powierzchnią o temperaturze niższej od temperatury punktu rosy powietrza; dzieje się to zazwyczaj wskutek napływu mas powietrza (adwekcja)

Rosa biała Biały osad zmarzniętych kropel rosy.

  1. Szron

Osad lodu o wyglądzie krystalicznym, przybierający najczęściej kształt łusek, igieł, piór lub wachlarzy. Szron powstaje w podobny sposób jak rosa, lecz przy temperaturze poniżej 0° C.

  1. Szadź

Osad lodu, utworzony z ziarenek mniej lub więcej rozdzielonych pęcherzykami powietrza, ozdobiony niekiedy rozgałęzionymi kryształkami. Szadź powstaje przy nagłym zamarzaniu bardzo małych, przechłodzonych kropelek wody (mgły lub chmury), narastając niekiedy do stosunkowo znacznych grubości. Na gruncie i w pobliżu gruntu szadź osadza się na przedmiotach po stronie podwietrznej, na ich krawędziach i miejscach ostro zakończonych. W atmosferze swobodnej szadź może występować na częściach samolotu wystawionych pod wiatr; ten typ oblodzenia daje osad kruchy i mający wygląd masy porowatej, złożonej z ziarenek śniegu.

  1. Gołoledź

Osad lodu na ogół jednorodny i przezroczysty, powstały wskutek zamarznięcia przechłodzonych kropelek mżawki lub kropel deszczu na powierzchniach o temperaturze niższej lub nieco wyższej od 0° C. Gołoledź może się tworzyć również wskutek zamarzania nieprzechłodzonych kropelek mżawki lub kropel deszczu, bezpośrednio po zderzeniu się z powierzchniami o temperaturze poniżej 0° C. Jest ona obserwowana na powierzchni ziemi, gdy krople deszczu padają przez dostatecznie grubą warstwę powietrza o temperaturze niższej od temperatury zamarzania. W atmosferze swobodnej gołoledź występuje jako zwarty i gładki typ oblodzenia (lód szklisty). Gołoledź spotyka się czasami w chmurach zawierających duże przechłodzone kropelki, które zamarzają po zderzeniu się z częściami samolotu, wystawionymi pod wiatr; w innych przypadkach może ona pokryć wszystkie części samolotu, które są wystawione na działanie przechłodzonego opadu.

  1. Trąba

Zjawisko, które powstaje wskutek wirowego ruchu powietrza, często o dużym natężeniu i uzewnętrznia się w postaci kolumny lub leja chmurowego, wychodzącego z podstawy chmury Cumulonimbus i przez “krzew” złożony z kropelek wody uniesionych z powierzchni morza lub z pyłu, piasku i różnych przedmiotów uniesionych z powierzchni ziemi.

 

Litometeory

Litometeory  

Litometeor jest meteorem, składającym się ze zbioru cząsteczek, przeważnie w stanie stałym i nieuwodnionym. Cząsteczki te unoszą się w powietrzu lub są podnoszone przez wiatr z powierzchni ziemi.

Poniżej są podane definicje ważniejszych litometeorów

  1. Zmętnienie opalizujące

Zawiesina w powietrzu składająca się z cząsteczek suchych, niezwykle małych, niewidzialnych gołym okiem i dostatecznie licznych, aby nadać powietrzu wygląd opalizujący.

  1. Zmętnienie pyłowe

Zawiesina w powietrzu składająca się z pyłów lub małych ziarenek piasku, uniesionych uprzednio z powierzchni ziemi przez wichurę pyłową lub piaskową.

  1. Dymy

Zawiesina w powietrzu cząsteczek powstałych w wyniku spalania.

  1. Zamieć pyłowa lub piaskowa

Zbiór cząsteczek pyłu lub piasku, uniesionych z ziemi w miejscu obserwacji lub w jego sąsiedztwie do małych lub umiarkowanych wysokości przez wiatr dostatecznie silny i turbulencyjny.

  1. Zamieć pyłowa niska lub zamieć piaskowa niska Pył lub piasek uniesiony przez wiatr do małej wysokości nad powierzchnię ziemi. Widzialność na poziomie oczu obserwatora nie jest dostrzegalnie zmniejszona.

  1. Zamieć pyłowa wysoka lub zamieć piaskowa wysoka Pył lub piasek, uniesiony przez wiatr do umiarkowanych wysokości nad powierzchnię ziemi. Widzialność pozioma na wysokości oczu obserwatora jest wyraźnie zmniejszona.

  1. Wichura pyłowa lub piaskowa

Zbiór cząsteczek pyłu lub piasku, gwałtownie podniesionych z powierzchni ziemi do dużych wysokości przez wiatr silny i turbulencyjny. Przednia część wichury pyłowej lub piaskowej może mieć wygląd olbrzymiej ruchomej ściany (“ściana pyłowa” lub “ściana piaskowa”).

  1. Wir pyłowy lub piaskowy

Zbiór uniesionych z powierzchni ziemi cząsteczek pyłu lub piasku, niekiedy wraz z drobnymi przedmiotami, mający kształt wirującej kolumny o małej średnicy, zmieniającej się wysokości i o osi w przybliżeniu pionowej.

 

Fotometeory

Fotometeory

Fotometeor jest to zjawisko świetlne powstające wskutek odbicia, załamania, ugięcia lub interferencji światła słonecznego lub księżycowego.

Poniżej podane są definicje najczęściej obserwowanych fotometeorów.

  1. Zjawisko halo

Grupa zjawisk optycznych w postaci pierścieni (kręgów), łuków, słupów lub plam świetlnych, powstających wskutek załamania lub odbicia światła przez kryształki lodu unoszące się w powietrzu (chmury piętra wysokiego, mgła lodowa itp.).

Do zjawisk halo należą

  1. Mały pierścień halo - jest to krąg świetlny, barwny, biały lub w przeważającej części biały, lub w przeważającej części biały, o promieniu 22° , w którego środku znajduje się tarcza Słońca lub Księżyca. Krąg ten ma zwykle słabo widoczne zabarwienie czerwone od wewnątrz i w rzadkich przypadkach fioletowe zabarwienie na zewnątrz. Część nieba wewnątrz kręgu jest wyraźnie ciemniejsza niż na zewnątrz. Jest to najczęściej obserwowane zjawisko halo.

  2. Duży pierścień halo - jest to krąg świetlny o promieniu 46° ; jest on zawsze mniej jasny i o wiele rzadziej obserwowany niż mały pierścień halo.

  3. Słup świetlny - jest to ciągła lub przerywana biała, pionowa smuga światła, przechodząca przez Słońce lub Księżyc i obserwowane powyżej i poniżej tych ciał niebieskich.

  4. Łuk styczny górny i łuk styczny dolny - są czasami widoczne na zewnątrz małego lub dużego pierścienia halo; łuki te są styczne do pierścieni halo odpowiednio w punktach najwyższym i najniższym. Często są one bardzo krótkie i mogą nawet redukować się do plam świetlnych.

  5. Łuk okołozenitalny górny i dolny - łuk okołozenitalny górny jest łukiem małego koła poziomego (o dużej krzywiźnie) znajdującego się blisko zenitu; ma on żywe barwy z czerwoną na zewnątrz i fioletową od wewnątrz. Łuk okołozenitalny dolny jest łukiem koła poziomego, o dużym promieniu, znajdującego się w pobliżu horyzontu.

  6. Poziomy krąg przysłoneczny - jest to biały, poziomy krąg znajdujący się na tej samej wysokości kątowej co Słońce. W pewnych punktach kręgu przysłonecznego mogą pojawić się plamy świetlne (słońce pozorne). Plamy te znajdują się najczęściej nieco na zewnątrz małego pierścienia halo (słońce poboczne, posiadające często lśniące barwy), niekiedy w odległości azymutalnej 120° od Słońca (przeciwsłońca poboczne) i bardzo rzadko naprzeciw Słońca (przeciwsłońce).

  7. Słońce dolne (pozorne) - ukazuje się pionowo poniżej Słońca w postaci białej błyszczącej plamy, podobnej do obrazu Słońca, odbitego od spokojnej powierzchni wody.

  1. Wieniec

Wieniec jest to jedna lub kilka (rzadko więcej niż trzy) serii barw pierścieni o stosunkowo małym promieniu, otaczających Słońce lub Księżyc. W każdej serii pierścień wewnętrzny jest fioletowy lub niebieski, a pierścień zewnętrzny - czerwony; między nimi mogą występować inne barwy. Najbardziej wewnętrzna seria, mająca promień na ogół nie większy niż 5 stopni i nosząca nazwę aureoli, wykazuje zwykle wyraźny pierścień zewnętrzny o czerwonawej lub kasztanowej barwie.

  1. Iryzacja

Układy barw przeważnie zielonych i różowych, często o odcieniach pastelowych, obserwowane na chmurach, niekiedy pomieszane, niekiedy zaś w postaci smug prawie równoległych do brzegów chmur. Barwy iryzacji są często błyszczące i przypominają barwy masy perłowej.

  1. Gloria

Jedna lub kilka serii barwnych pierścieni, widzianych przez obserwatora na około swego cienia występującego na mgle lub chmurze złożonej głównie z małych kropelek wody lub w bardzo rzadkich przypadkach na rosie.

  1. Tęcza

Układ koncentrycznych łuków o barwach od fioletowej do czerwonej, wywołanych przez światło Słońca lub Księżyca, padające na zespół kropel wody w atmosferze (krople deszczu, mżawki lub mgły). W tęczy głównej barwa fioletowa występuje po wewnętrznej stronie (promień 40° ), a barwa czerwona po zewnętrznej stronie (promień 42° ); w tęczy wtórnej, o znacznie mniejszej jasności od tęczy głównej, czerwona barwa jest od wewnątrz (promień 50° ), a fioletowa na zewnątrz (promień 54° ). Biała tęcza jest tęczą główną występującą w postaci białego łuku na mgle lub zamgleniu; zwykle jest on obramowany na zewnątrz barwą czerwoną a od wewnątrz barwą niebieską.

 


Elektrometeory

Elektrometeory  

Elektrometeor jest widzialny lub słyszalnym przejawem istnienia elektryczności atmosferycznej. Poniżej podane są definicje najważniejszych elektrometeorów.

  1. Burza

Jedno lub kilka nagłych wyładowań elektryczności atmosferycznej, przejawiających się krótkim i silnym błyskiem (błyskawica) oraz suchym trzaskiem lub głuchym dudnieniem (grzmot).

Błyskawica Zjawisko świetlne towarzyszące nagłemu wyładowaniu elektryczności atmosferycznej. Wyładowanie to może występować z chmury lub wewnątrz chmury, a znacznie rzadziej z wysokich budynków i ze szczytów gór.

Można wyróżnić trzy zasadnicze typy błyskawic:

  1. Wyładowania do ziemi (pioruny), które występują między chmurą i powierzchnią ziemi.

  2. Wyładowania w chmurach, które zachodzą wewnątrz chmury burzowej.

  3. Wyładowania w powietrze, które wychodzą z chmury burzowej nie sięgając ziemi.

Grzmot Suchy trzask lub głuche dudnienie, towarzyszące błyskawicy.

  1. Ognie Św. Elma

Mniej lub bardziej ciągłe o słabym lub umiarkowanym natężeniu, świecące wyładowania elektryczne w powietrze z wysoko wzniesionych przedmiotów na powierzchni ziemi (piorunochrony, wiatromierze, maszty statków itp.) albo ze statków powietrznych będących w locie (końce skrzydeł śmigła itp.).

  1. Zorza polarna

Zjawiska świetlne, występujące w górnych warstwach atmosfery w postaci łuków, pasm, draperii lub zasłon.